|
 |
Polski FIAT 508 I |
Dane techniczne samochodu Polski FIAT 508 I
Nadwozie stalowo drewniane. Rama stalowa, z podłużnicami o przekroju ceowym, wzmocniona po środku krzyżową poprzecznicą.
|  Polski FIAT 508 I z radiostacją |
FIAT 508 III
Przed rozpoczęciem w 1936 roku seryjnej produkcji samochodu osobowego Polski FIAT 508 III Junak przystąpiono w Polsce już cztery lata wcześniej, bezpośrednio po zawarciu umowy licencyjnej z FIAT-em, do instruktażowego montażu wytwarzanego w tym czasie we Włoszech modelu 508 I-pod nazwą handlową Polski FIAT 508 I. W efekcie tych działań i prowadzonych badań drogowo-laboratoryjnych wprowadzono w zmodernizowanym samochodzie licencyjnym wiele zmian przystosowujących pojazd do krajowych warunków techniczno-eksploatacyjnych. Montaż modelu 508I prowadzono w warsztatach handlowego przedstawiciela FIAT - Spółki Akcyjnej "Polski Fiat" w Warszawie , pod nadzorem licencjonobiorcy czyli PZInż , gdzie dokonywano badań i budowano dla potrzeb armii pojazdy specjalne dwu typów. Pierwszy z nich to uterenowiony , odkryty samochód osobowy opracowany na podstawie włoskiej propozycji łazika dla Wojska Polskiego . Późniejsze Łaziki 508 III nawiązywały w swych rozwiązaniach technicznych do tego modelu. Drugi z samochodów budowanych dla wojska to pojazd typu furgon z nadwoziem zamkniętym, przystosowany do przewozu radiostacji dalekiego zasięgu. Były to konstrukcje drewniano-stalowe (szkielet drewniany, obciągnięty blachą stalową o grubości 1 mm) z drzwiami jedno- lub dwuskrzydłowymi w ścianie tylnej nadwozia lub bez nich i z niewielkimi oknami w ścianach bocznych, osadzone na ramie typowej dla modelu osobowego, z podłużnicami wygiętymi nad tylnym mostem. Wnętrze nadwozia miało obok normalnego wyposażenia także sprzęt dodatkowy, między innymi stelaż na radiostacji i dodatkowe akumulatory, stolik i siedzenie dla radiaoperatora oraz niewielką zamykaną szafkę. Na zewnątrz przewożono w specjalnych uchwytach składany maszt radiowy z kompletem ściągaczy usztywniających. Z całej gamy modeli samochodów osobowych (kareta 2- drzwiowa, torpedo 4 -drzwiowe; spider, sport) w Wojsku Polskim używano przeważnie karety 2- drzwiowe , 4- osobowe z nadwoziem szkieletowym, drewniano-stalowym i klasycznym układem napędowym.
Samochód Polski FIAT 508 III Junak, produkowany seryjnie w PZInż. na podstawie umowy licencyjnej zawartej z FIAT-em w 1932 roku stanowił rozwinięcie znanego modelu 508 I. Modernizacja dotyczyła między innymi unowocześnienia nadwozia i powiększenia jego wnętrza, zwiększenia mocy silnika z zachowaniem zasadniczych parametrów (zmiany: skrzynki biegów, zespołu wskaźników i części urządzeń sterujących). Przed przystąpieniem do seryjnego wytwarzania wprowadzono jednak w polskim samochodzie wiele zmian, znacznie podnoszących walory eksploatacyjne. Ulepszenia te - wzmocnienie ramy, osi przedniej, tylnego mostu, resorów, półosi napędowych, zmiana amortyzatorów, a także wprowadzenie lżejszych ażurowych kół i opon o większym przekroju oraz pojemniejszego zbiornika paliwa-znalazły zastosowanie także w wojskowych wersjach pochodnych - uterenowionym Łaziku 508 III/W ,furgonie otwartym (pick-up) wz. 35 i w jego odmianach specjalnych, furgonie zamkniętym i innych. Samochód był wytwarzany prawie całkowicie w kraju (co ma szczególne znaczenie w warunkach wojennych), z udziałem wielu poddostawców. W początku 1939 roku tylko niepełne 5% jego elementów pochodziło z importu. Model osobowy miał zamknięte nadwozie czteroosobowe, dwu- lub rzadziej czterodrzwiowe, wykonane z profilowanych wytłoczek stalowych. Niewielki bagażnik był dostępny wyłącznie od wewnątrz, po odchyleniu oparcia tylnego siedzenia. Na tylnej ścianie nadwozia nad dzielonym sprężystym zderzakiem były zamocowane dwa koła zapasowe.
Samochód Polski FIAT 508 III/W Łazik zaprojektowany w końcu 1935 roku w Biurze Studiów PZInż. różni się od modelu osobowego m.in. otwartym nadwoziem, umożliwiającym szybkie zajęcie miejsc lub opuszczenie wozu przez 4-osobową załogę w warunkach bojowych. Nadwozie o konstrukcji stalowej, w części tylnej z drewnianym szkieletem budowane do 1937 roku w wersji z krótkimi błotnikami przednimi, wydłużonym kanciastym kufrem i kołem zapasowym umieszczonym na jego tylnej ścianie, a w latach 1837-1939 z długimi błotnikami, z wnękami do umieszczenia kół zapasowych i krótszym bagażnikiem o zaokrąglonych kształtach było chronione od wpływów atmosferycznych brezentowym składanym dachem i przypinanymi tak zwanymi boczkami (też brezentowymi), osłaniającymi wejście do wozu. Szyba przednia osadzona w metalowej ramie mogła być opuszczana na maskę w razie konieczności użycia broni maszynowej lub strzeleckiej.
Wnętrze pojazdu było dobrze przystosowane do potrzeb wojskowego użytkownika: przesuwane siedzenia przednie konstrukcji rurowej, torby skórzane mocowane na tylnej stronie ich oparć, uchwyty do broni strzeleckiej i skrzynka na granaty ręczne były wyposażeniem standardowym. W zależności od przeznaczenia (łączność, dowódczy, sztabowy, zwiadowczy itp) wyposażenie wzbogacano. W niektórych pojazdach montowano uzbrojenie, przeważnie ręczny karabin maszynowy 7,92 mm wz. 28, niekiedy na podstawie przeciwlotniczej. W celu podniesienia walorów terenowych stosowano we wszystkich wariantach ogumienie o terenowym bieżniku, blokadę mechanizmu różnicowego napędzanej tylnej osi i zmianę przełożenia przekładni głównej. W niektórych wersjach stosowano skrzynkę biegów o zmienionych przełożeniach, niekiedy z reduktorem. Wszystkie modele Łazików, podobnie jak i wojskowe odmiany furgonów miały solidne haki pociągowe przednie i tylne; hak tylny mocowany do ramy był niekiedy wyposażony w sprężynowy amortyzator. Nadwozia Łazików były wykonywane w PZInż. i w Zakładach Przemysłowych "Bielany" S.A. w Warszawie.
Towarowy Polski Fiat 508 III był jedną z wersji popularnego "Junaka". Samochody "półciężarowe" budowane były w FSOiP PZInż. w postaci kompletnych podwozi z przegrodą czołową (tj. ścianką oddzielającą przedział kierowcy od silnika) zaopatrzonych w deska rozdzielczą i urządzenia sterownicze, dzięki czemu samochody te mogły być objeżdżane i transportowane z wykorzystaniem własnego źródła napędu. Wytwarzanie towarowych Polskich Fiatów 508 III nie wymagało dodatkowych nakładów inwestycyjnych w celu stworzenia odpowiedniej bazy produkcyjnej. "Półciężarówki" miały bowiem typowe zespoły napędowe oraz typowe podwozia modelu. Skrzynia biegów, niekiedy z reduktorem, przekładnia główna tylnego mostu i ewentualnie blokada mechanizmu różnicowego pochodziły z budowanego seryjnie "łazika". W niektórych modelach typu pick-up wzmacniano resory zwiększając (o 1-2) liczba piór i instalowano mocne haki holownicze a także uchwyty do specjalistycznego sprzętu. Nadwozia dla wojskowego odbiorcy wykonywane były w Nadwoziowni Specjalnej FSOiP. W wersji skrzyniowej były to drewniano-stalowe kabiny kierowcy (szkielet drewniany, obity blachą) bez drzwi lub z drzwiami połówkowymi (cześć górna drzwi połówkowych była brezentową wstawką, rozpiętą na stalowej ramce z wszytym celuloidowym okienkiem). Kabiny były połączone drewnianą ścianą tylną ze skrzynią ładunkową wykonaną z drewna i solidnie okutą stalowymi wzmocnieniami. Powierzchnia ładunkowa kryta byłe brezentową opończą rozpiętą na metalowych pałąkach. Zamknięte nadwozia sanitarne budowane były dla potrzeb armii w bardzo niewielkich ilościach i nie odbiegały konstrukcyjnie od cywilnych furgonów zamkniętych. Na rynek cywilny dostarczano za pośrednictwem Spółki Akcyjnej "Polski Fiat" w zasadzie same podwozia (z wersji osobowej). które karosowano indywidualnie bądź małoseryjne w warsztatach spółki i innych prywatnych nadwoziowniach, bardzo czaszo ściśle według wzorów PZInż. lub "Polskiego Fiata". Podstawowym modelem towarowego Polskiego Fiata był furgon zamknięty o nośności użytkowej (z obsługą) 400 kg. Miał on jak podaje prospekt reklamowy z 1938 roku "nowoczesne nadwozie o liniach opływowych. Szkielet z twardego, suchego drzewa, okuty i wzmocniony. Pokrycie z blachy dwukrotnie dekapowanej, lakierowanej natryskowo. Przedział kierowcy dwudrzwiowy z szybami w drzwiach opuszczanymi za pomocą korbek, dwa wygodne siedzenia kryte skórą w najlepszym gatunku. Tylne drzwi zamykane na klucz od zewnątrz. Staranne wykończenie wnętrza". W skład wyposażenia wchodziło jedno koło zapasowe, kierunkowskazy, pojedyncza wycieraczka szyby przedniej, komplet narzędzi i podnośnik.
Barwy nadwozia oferowanego przez spółkę "Polski Fiat" byty do wyboru: granatowa, czerwona, zielona. beżowa i niebiesko-beżowa lecz zawsze w zestawieniu z czarnymi błotnikami. Samochody pick-up malowano przeważnie w ciemnych kolorach. Pewną ich liczbę (jak również furgonów) używała z powodzeniem poczta np. w stolicy, gdzie służyły m.in. jako wozy techniczne.
Sanitarki przeznaczone dla jednego leżącego oraz 2 osób personelu (kierowca i lekarz) różniły się od furgonów zamkniętych tylko niewielkimi szczegółami wykonania. Miały wentylator dachowy, matowe szyby w przedziale sanitarnym, drzwi dwuskrzydłowe z tyłu i zamki w drzwiach z bezpiecznikami. Samochody te, używane w wielu instytucjach medycznych wojskowych i cywilnych były przewidziane przez dowódcę Broni Pancernych; gen. bryg. Stanisława Kozickiego, jako podstawowy model wojskowego drogowego pojazdu sanitarnego dla jednego rannego. Wybuch wojny pokrzyżował te plany. W instytucjach i jednostkach Wojska Polskiego używano etatowo samochody Polski FIAT 508 III we wszystkich odmianach wojskowych i cywilnych. Najbardziej rozpowszechniony w tej służbie był jednak łazik, furgon, zwłaszcza otwarty oraz osobowy z zamkniętym dwudrzwiowym nadwoziem .
 |
Polski FIAT 508 III Łazik |
| Polski FIAT 508 III Junak |
|
 |
Polski FIAT 508 III |
Dane techniczne samochodu Polski FIAT 508 III Junak
Nadwozie zamknięte, 4-osobowe, stalowe (furgon z zamknietą kabiną kierowcy i skrzynią ładunkową, drewniano-stalową). Rama jak w porzednim modelu.
- Silnik FIAT 108 (PZInż. 117), gaźnikowy, 4-cylindrowy, 4-suwowy, dolnozaworowy, chłodzony cieczą, o pojemności skokowej 995 cm. Stopień sprężania 6.6:1. Moc 24KM (17.7kW) przy 3600 obr/min.
- Długość 3515mm, wysokość 1380mm, szerokość 1400mm (skrzynia ładunkowa: 1190x450x1300mm), rozstaw kół 1200mm, rozstaw osi 2300mm, prześwit 160mm.
- Ogumienie: Polska Opona Stomil o wymiarach 4.50x16".
- Masa 460kg.
- Predkość maksymalna 100km/h.
- Zużycie paliwa 8.5l/100km.
 |
Polski FIAT 508 III Łazik (z późniejszej produkcji) |
POWRÓT na górę
POWRÓT na stronę główną
Ostatnia aktualizacja: